Przemiany, jakie dokonały się w Bukowinie Tatrzańskiej na przestrzeni ostatnich 100 lat, są ogromne. Zdumiewają zarówno gości, jak i miejscowych górali. Z biednej, zacofanej i niedostępnej z powodu braku dróg dojazdowych wsi Bukowina stała się bogatą i zasobną miejscowością turystyczną, oferującą gościom atrakcyjny wypoczynek. Pozytywne zmiany nie dzieją się same. Wymagają determinacji, ogromnej pracy i oddanych ludzi, którzy bezinteresownie chcą ten wysiłek podjąć. Takimi ludźmi w Bukowinie byli Michalina i Franciszek Ćwiżewiczowie.

Michalina, wówczas jeszcze Stożkówna, zjawiła się we wsi 8 miesięcy wcześniej, niż Franciszek. Od września 1922 roku podjęła posadę nauczycielki w szkole, pełniąc jednocześnie obowiązki jej kierowniczki. Urodziła się 7 września 1902 roku w Mszanie Dolnej. Była córką Franciszka Stożka i Xymeny z domu Dudziak. Ukończyła Seminarium Nauczycielskie w Krakowie. Po egzaminie maturalnym skierowana została do pracy w Bukowinie.

Franciszek Ćwiżewicz urodził się 2 kwietnia 1892 roku w Bulowicach k. Kęt. Pochodził z rodziny nauczycielskiej Wojciecha Ćwiżewicza i Anieli z domu Holcner. Po ukończeniu Seminarium Nauczycielskiego podjął pracę w Bujakowie k. Kęt. Wychowany w duchu patriotycznego i bezinteresownego społecznego działania, skierowanego na szerzenie oświaty i kultury, obok pracy nauczycielskiej podjął działalność społeczną. Założył Kółko Teatralne i powołał Komitet Budowy Domu Ludowego. Władzom administracyjnym nie spodobało się jego zaangażowanie społeczne. Wkrótce otrzymał służbowe przeniesienie do Bukowna k. Radomska.

Latem 1914 r. wstąpił ochotniczo do Legionów Piłsudskiego. Służył w II Brygadzie pod dowództwem generała Hallera. W czasie I wojny światowej został ranny w bitwie pod Mołotkowem. Do pracy nauczycielskiej wrócił 1 maja 1923 r. Podjął pracę na stanowisku kierownika szkoły w Bukowinie. Natychmiast całym sercem zaangażował się w sprawy społeczne. Skupił wokół siebie i zachęcił do wspólnego działania gazdów bukowiańskich.

Już jesienią 1923 roku Franciszek założył działający przy szkole Teatr i Chór Włościański, który prowadziła Michalina Stożkówna. Wiosną 1924 roku z jego inicjatywy powołany został Komitet Budowy Domu Ludowego. Ćwiżewicz przekonał miejscowych gazdów, że droga do rozwoju gospodarczego wiedzie poprzez rozwój kultury. Budowa Domu Ludowego stała się priorytetem w morzu potrzeb.

Michalina Stożkówna i Franciszek Ćwiżewicz szybko zauważyli, że mają podobne zainteresowania i pasję społecznikowską. Wkrótce połączyło ich także uczucie. 15 listopada 1924 roku zawarli związek małżeński w kościele Świętego Krzyża w Krakowie. Od tej pory działali razem wspierając się nawzajem.

Latem 1925 roku na wypoczynku w Bukowinie przebywała grupa nauczycieli z Warszawy. Goście zauważyli walory krajobrazowe wsi oraz niezwykle trudne warunki życia mieszkańców. Zrozumieli, że mimo ogromnego zaangażowania ludzi, wieś bez wsparcia z zewnątrz nie ma szans na szybki rozwój. 9 sierpnia 1926 roku w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych zarejestrowane zostało Towarzystwo Przyjaciół Bukowiny. Członkami Towarzystwa zostali ludzie z całej Polski. Wśród członków założycieli był również Franciszek Ćwiżewicz. Od tej pory działalność Ćwiżewiczów niezwykle aktywnie wspierali miłośnicy Tatr i Przyjaciele Bukowiny, zrzeszeni w Towarzystwie. Wspólna praca wkrótce zaczęła przynosić wymierne efekty. Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarczo-kulturalny wsi nastąpił w latach 30. XX wieku.

W 1927 roku Michalina założyła bibliotekę publiczną, początkowo w szkole, a później w Domu Ludowym. Zbiory biblioteki składały się głównie z darów członków TPB. Konsekwentnie kompletowany zbiór książek w chwili wybuchu wojny liczył 1200 tomów. W 1928 roku podjęto budowę Domu Ludowego, którą zakończono w 1932 roku. Franciszek Ćwiżewicz rozpoczął w nim ożywioną działalność kulturalno-oświatową. W 1929 roku Bukowina uzyskała stałą Agencję Pocztową. W 1930 roku doprowadzono do wsi linię telefoniczną. Dzięki staraniom Towarzystwa w 1932 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych wyraziło zgodę na zmianę nazwy wsi z Bukowiny nad rzeką Białką na Bukowinę Tatrzańską. Po wielu latach starań o środki finansowe w 1935 roku zakończona została budowa drogi do Bukowiny od strony Poronina. W 1936 roku, dzięki budowie własnej elektrowni, Bukowina została zelektryfikowana, a w domach zabłysło światło elektryczne. Bukowina stawała się coraz lepiej przygotowaną i atrakcyjną miejscowością turystyczną. Z roku na rok przybywało wczasowiczów i turystów, co znacząco wpływało na poprawę warunków życia mieszkańców wsi.

Wybuch II wojny światowej zakończył działalność TPBT i dynamiczny rozwój wsi. W decydujący sposób wpłynął również na życie Michaliny i Franciszka Ćwiżewiczów. Decyzją władz okupacyjnych w 1940 roku Franciszek został przeniesiony do szkoły w Niwie k. Nowego Targu. Wkrótce został przeniesiony ponownie do szkoły nr 2 w przysiółku Jamne w Ochotnicy Górnej, gdzie podjął również pracę konspiracyjną. W lipcu 1942 roku został aresztowany i osadzony w zakopiańskim „Palace”. Po trzech tygodniach okrutnego śledztwa został wypuszczony, lecz pozbawiony prawa wykonywania zawodu nauczyciela. Chroniąc rodzinę i siebie, do końca wojny musiał ukrywać się. Zmarł na zawał serca 4 listopada 1959 roku.

Michalina w czasie okupacji została odsunięta od pracy nauczycielskiej w szkole, ale nie zrezygnowała z nauczania. We własnym mieszkaniu, pod pozorem recytacji i śpiewów, uczyła dzieci i młodzież języka polskiego, historii, matematyki i geografii. Była przewodniczącą konspiracyjnego Gminnego Komitetu Oświaty i Kultury w Bukowinie Tatrzańskiej.

Michalina prowadziła bibliotekę i uczyła w bukowiańskiej szkole do czasu przejścia na emeryturę w 1972 roku, po 50 latach pracy nauczycielskiej. W tym samym roku rodzina Ćwiżewiczów odznaczona została Medalem im. Oskara Kolberga za zasługi dla kultury polskiej, kultury swojego regionu oraz swojej wsi.

Bukowianie nie zapominają o zasługach Michaliny i Franciszka Ćwiżewiczów, którzy oddaną pracą nauczycielską i działalnością społeczną na trwałe wpisali się w historię wsi.

Tekst: Stanisława Galica-Górkiewicz

Michalina i Franciszek Ćwiżewiczowie wraz z zespołem

Zdjęcie: https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/197814/be9ab754429351d501d391666023a8a1/